Corona-bevrijdingsdag

Het was begin maart “Corona-bevrijdingsdag”. De kans dat u het gemist heeft is groot, maar op 10 maart werden de allerlaatste Corona-maatregelen ingetrokken door het kabinet. En een week later ging ook de allerlaatste GGD-testlocatie dicht. Het heeft weliswaar alle kranten en nieuwsuitzendingen gehaald, maar op de voorpagina stond het niet en ook was het niet de opening van het journaal. De Provinciale Statenverkiezingen en de stikstof- en klimaatdiscussies bleken toch net iets belangrijker voor de meeste redacties.

Bijna twee weken eerder, op 28 februari, zat er in het NOS Journaal van 18.00 een item over de ondernemers achter de commerciële teststraten. De testlocaties waar je bijvoorbeeld voor een concert of voetbalwedstrijd naartoe kon gaan om aan te tonen dat je geen corona had. In de reportage ging de verslaggever op bezoek bij de ondernemers om te kijken hoe het nu met ze gaat. Ook zelf kwam de verslaggever in beeld en sprak de volgende tekst: “Je hoeft je zelfs niet meer thuis te testen als je klachten hebt. Je mag dan gewoon naar je werk. Het einde van een hele industrie.”

Het leidde tot een klacht bij de Ombudsman. Volgens de klager had de verslaggever hiermee namelijk desinformatie verspreid over de maatregelen zoals die nog golden. Want zoals klager schreef, had het kabinet op dat moment nog geen besluit genomen en lag er alleen een advies van het OMT. Daarin stond bovendien volgens klager niet dat je gewoon naar je werk mag als je klachten hebt. Aanleiding voor de Ombudsman om zelf op zoek te gaan wat er nu precies gold op het moment van de uitzending door de NOS.

Verwarring over advies

In het advies dat het OMT/RIVM op 22 februari aan de minister stuurde staan kort na elkaar twee dingen over testen en isolatie (thuisblijven) bij klachten. Op pagina 9 van het advies staat letterlijk: “Blijf zoveel mogelijk thuis als je je niet fit en ziek voelt bij een luchtweginfectie en werk thuis als dat kan (in overleg met je werkgever)”. Dit advies geldt echter voor personen met luchtwegklachten, zoals het RIVM in het advies schrijft. Wat de experts van het RIVM daarmee lijken te bedoelen is dat iedereen die kampt met een luchtweginfectie, of het nu corona is of iets anders, het advies krijgt om zoveel mogelijk thuis te blijven als men zich ziek voelt.

Klager zond een screenshot mee van een artikel op Nu.nl als bewijs voor haar opvatting dat de NOS onjuiste informatie deelde. In het artikel komt RIVM-topman Tjalling Leenstra aan het woord: "Er geldt nog steeds een algemeen advies om bij klachten thuis te blijven. Het OMT adviseert maatregelen die specifiek voor corona waren te verbreden naar alle luchtweginfecties. Want ook daar kan je nog steeds ziek van worden." Het gaat hier dus om een advies aan mensen om thuis te blijven. Van verplichte isolatie is geen sprake.

In het advies van het OMT staat even verderop op dezelfde pagina: “Test- en isolatieadviezen voor het algemeen publiek kunnen vervallen in de huidige epidemiologische fase. Uiteraard kunnen mensen zelf besluiten een zelftest te doen.” Voor de meeste Nederlanders hoeft volgens het OMT dus niet getest te worden en hoeft men dus ook niet beslist thuis te blijven. Er is slechts een advies om met klachten aan de luchtwegen thuis te blijven.

Geen verplichting

De woorden van de verslaggever in de uitzending kloppen dus. Er is in het advies van het OMT geen sprake van een verplichting tot testen en thuisblijven voor iedereen. Ook de Ombudsman komt tot dezelfde conclusie na het lezen van het OMT-advies. Dat er in dat advies nog wel wordt gezegd dat je beter kan thuisblijven als je ziek bent en last hebt van luchtwegklachten doet daar niets aan af.

Vorige week werd duidelijk dat ook het kabinet het advies van het OMT zo leest. Maar dat er door de formulering van het OMT-advies door het RIVM verwarring kan ontstaan, ziet de Ombudsman ook. Het geeft aan hoe belangrijk het is om duidelijke taal te gebruiken. Verwarring over het advies is jammer genoeg iets wat gedurende de coronacrisis vaker is voorgekomen en waar de overheid, maar ook de journalistiek zich bewust van zou moeten zijn.

Wel is het zo dat op het moment van de uitzending, nog slechts sprake van een advies aan de minister was. Dit werd door de klager terecht opgemerkt. De beslissing van de minister volgde pas anderhalve week later. Beter was het geweest als de NOS in de formulering had verwezen naar de status van het OMT-advies, zelfs al was de kans minimaal dat het kabinet het advies niet over zou hebben genomen. Het had de boodschap completer en daarmee beter gemaakt.

Conclusie

De reportage in het NOS Journaal van 28 februari heeft geen desinformatie verspreid, zoals door de klager aan de Ombudsman werd geschreven. De bewering die gedaan werd in het journaal door de verslaggever klopte met het advies zoals dat door het OMT gedaan was. Sterker was geweest als de verslaggever in haar formulering had meegenomen dat het op dat moment nog slechts een advies was. Aan het waarheidsgehalte van de reportage doet dit echter niets af.