Nieuwjaarswens, waarom niet?
Bij de start van een nieuw jaar hoort een wens voor de toekomst, ook als je ombudsman bent. En bij dat vooruitkijken hoort bijna altijd een korte terugblik op wat was. Of beter gezegd, en zoals klagers veelal aankaarten: wat niet was. Want waarom was er geen aandacht voor X, Y of Z? Voor de ombudsman een nauwelijks bevredigend te beantwoorden vraag.
Recente voorbeelden
Want er was wél (of zo veel) aandacht voor A, B en C, zo schrijven de klagers. En dat terwijl die niet belangrijker waren, niet vaker voorkwamen of grotere impact hadden, soms zelfs integendeel. De ombudsman noemt slechts een paar recente voorbeelden: waarom zat vioolvirtuoos Herman Krebbers niet in het jaaroverzicht Uit het leven over wie ons in 2018 ontvielen? Waarom op 8 december geen regel of minuut voor honderden die op het Haagse Malieveld protesteerden tegen abortus en euthanasie en wél voor de letterlijk vijftien – de ombudsman kon ze zelf ter plaatse tellen – gele hesjes dragende demonstranten op het nabijgelegen Plein?
Waarom bij het Nationaal Aftelmoment geen ‘Gelukkig Nieuwjaar’ in het Surinaams? Waarom maar een paar seconden tijd voor uit Irak terugkerende Nederlandse F-16-vliegers? Waarom wel de (wetenschappelijk niet helemaal onderbouwde) heilzame werking van wijn en niet die van kurkuma (evenmin bewezen)? Wél Forum voor Democratie en geen (of veel minder) Partij voor de Dieren?
De door redacties gegeven verklaringen zijn zo divers als de onderwerpen. Soms: ‘Het spijt ons oprecht, vergeten!’ Vaker: ‘Het is voor veel mensen niet zo interessant.’ Of: ‘We hebben te weinig ruimte in het programma.’ Maar zeker ook: ‘Omdat het flauwekul is.’ ‘We gaan niet mee in deze hype.’ En: ‘Hier wordt gemanipuleerd of gelogen’. Hoe het ook zij, de opgegeven redenen blijken voor de klagers altijd onbevredigend.
Wat is nieuws?
Er is misschien geen moeilijker vraag voor ombudsmannen dan ‘Waarom niet?’ Hij komt heel vaak terug: na de klachten over onpartijdigheid/objectiviteit en over onjuistheden was de klacht over aandacht de meest gestelde in de twee jaar dat er een nieuwsombudsman is. En de klacht lijkt universeel: ook collega-ombudsmannen krijgen hem steeds weer. De ombudsman van de VRT duidde het ‘waarom niet’ eerder dit jaar mooi, toen we samen een groep Vlaamse en Nederlandse journalisten toespraken. Soms is het toeval, dan weer lijkt het willekeur en soms is het krapte in mensen, middelen en tijd. “Maar de buitenwereld wil duidelijke, overtuigende redenen waarom iets niet gebracht is.”
Om toe te lichten dat er een goede reden kan zijn om informatie niet te brengen is NRC Handelsblad een (nog onregelmatig verschijnende) online rubriek begonnen, Is dit Nieuws? Daarin wordt uitgelegd waarom bepaalde zaken – zeker ook na onderzoek – de krant niet halen. Het kan tegenstrijdig klinken, wél aandacht besteden aan iets dat níet in de krant komt. Maar dat is het niet, beschreef de NRC-ombudsman. Het past bij “de behoefte aan journalistieke uitleg en rechtvaardiging” en is mogelijk “een correctie op het wijdverbreide beeld van journalisten die klakkeloos persberichten overtikken en niks afwegen. En zoals veel innovatie is ook deze in feite een terugkeer naar een beproefd recept: checken, afwegen en uitleggen.”
Wens
Ook ik kan veelal uitleggen of door een redactie uit láten leggen wat de verklaring was dat bepaald nieuws het nieuws niet haalde. En al zal dat de teleurstelling of boosheid van een klager vaak niet wegnemen, het leidt wel tot reflectie bij journalisten en bij het publiek tot meer kennis over hoe nieuws gemaakt en verslagen wordt. Daar blijkt grote behoefte aan. Bij alles dat journalisten al moeten doen, is het iets dat van de ombudsman vaker mag: vertellen wat de afwegingen waren om iets níet te doen. Laten we er in het nieuwe jaar meer tijd en misschien ook een specifieke plek voor maken. Waarom niet?