Terugblik op 2021, waarin er echt meer was dan corona...

Wie had gehoopt dat mét 2021 ook de coronapandemie en de impact hiervan op het publiek, de nieuwsvoorziening en de nieuwsmakers geëindigd zou zijn, die staat met lege handen. Vrijwel alles in de samenleving werd (en wordt) door het virus beïnvloed. Maar al leek het jaar wat dat betreft soms een herhaling van 2020, er was in 2021 meer aan de hand dan corona. En dus ook bij Team Ombudsman.

Er kwam een steviger, wettelijk fundament voor de functie van ombudsman voor de journalistieke producties van de publieke omroepen. En er kwam een ministerieel besluit over twee nieuwe omroepen die in 2022 mogen toetreden tot het bestel. Er waren klachten over online producties (voor het eerst!), klachten via een advocatenkantoor (ook nieuw) en vragen over een van die twee nog niet eens toegelaten omroepen (die daarom niet in behandeling werden genomen). Er was onderzoek naar satire, tweets, karaktermoord, verkiezingen en de waarde van woorden. Maar er werd uiteraard ook bericht én geklaagd over prikken, ic-bedden, gesloten scholen en al dan niet een avondklok.

Van de ombudsman wordt verwacht dat zij de kwaliteit van al die journalistieke publicaties monitort. Bij de ombudsman kun je terecht als je vindt dat een journalistiek programma niet voldoet aan de normen van de publieke omroepen. Daarnaast volgt en onderzoekt de ombudsman op eigen initiatief de journalistieke uitingen en het journalistiek handelen van de publieke omroepen, en oordeelt daarover in het openbaar. Zo willen de omroepen transparant zijn over hoe nieuws gemaakt wordt. De luiken sluiten kan en wil je niet. Want het publiek is betrokken en kritischer dan ooit, een fout zit in het spreekwoordelijke kleine hoekje en een beschuldiging van desinformatie is even hardnekkig en schadelijk als dat deze onterecht kan zijn. Voor kritische reflectie op het eigen journalistieke werk mag er op veel redacties in 2022 nog wel wat meer blijvende aandacht komen.

Het vroeg veel van journalisten om enerzijds het nieuws te blijven zien in een zich schijnbaar herhalend coronajaar, en anderzijds om niet steeds de luidste of meest extreme opvatting aandacht te geven. Dat lukte in de stroom aan berichtgeving niet altijd of niet altijd even goed. Wat de journalistiek uiteindelijk in 2021 gemist of juist overbelicht heeft, weten we pas als de coronarook is opgetrokken (en dat is helaas nog steeds niet zo). Maar het aandeel klachten over de coronaberichtgeving werd ten opzichte van 2020 wel minder, ook de blik van het klagende publiek is gelukkig weer iets verbreed.

In 2020 schreef ik dat ik twee dingen liever niet mee wilde nemen naar het nieuwe jaar: bedreigingen en intimidatie van journalisten bij het doen van hun werk én de afnemende bereidheid van klagers om open te staan voor oprechte uitleg, andere nieuwskeuzes of het eigen feilen. Helaas, de twee hebben me het jaar door vergezeld. Opnieuw waren er mediaorganisaties die de logo’s van plopkappen en busjes moesten halen, opnieuw waren er mensen die niet accepteerden dat de ombudsman hun klacht onderzocht maar ongegrond verklaarde. ‘Waar kan ik klagen over de ombudsman, bij de rechter?’ wilde iemand weten.

We zeggen bij Team Ombudsman vaak: Nederland is zoveel leuker en opbouwender dan we uit onze mailbox kunnen opmaken. Gelukkig vonden we afgelopen jaar het bewijs daarvoor ook wel in die mailbox. En die staat dus ook in 2022 weer wagenwijd open voor het publiek.

Download het volledige jaarverslag hier.