Terugblik op een opmerkelijk 2023

Binnenlands was het natter dan ooit, wereldwijd was dit het warmste jaar ooit, maar voor velen voelde het maatschappelijke en politieke klimaat guur. Er ontstond nog een oorlog aan de rand van Europa. De ene verkiezingscampagne was nauwelijks voorbij of we tuimelden in de volgende. Wat betreft de publieke omroepen kwamen er onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag en nieuwe aanbevelingen voor toetreding tot het omroepbestel. En Team Ombudsman maakte zijn eerste personeelsuitbreiding mee sinds de functie in 2017 in het leven werd geroepen.

Aan de basis van kwaliteitsjournalistiek verandert er echter niet zoveel gedurende zo’n jaar. Wie binnen het publieke bestel journalistiek bedrijft, weet dat betrouwbaarheid, onafhankelijkheid, verantwoording en transparantie de grondslag zijn. En dat je daarop door publiek én Ombudsman aangesproken kunt worden. De hoeveelheid mailcontact van ons team met het publiek was dan ook opnieuw groot.

Het publiek kan bij het team van de Ombudsman terecht als het vindt dat een journalistiek programma niet voldoet aan de normen die álle publieke omroepen hebben onderschreven. Die normen staan in de Code Journalistiek Handelen. In de zomer van 2023 is een duidelijkere versie van de oorspronkelijke Journalistieke Code uit 2017 van kracht geworden, een hoognodige update. Verder volgt en onderzoekt de Ombudsman op eigen initiatief de journalistieke producties van de publieke omroepen.

Zo wordt van de omroepen inzichtelijk gemaakt hoe nieuws en informatieve programma’s gemaakt worden. En hoe je zorgt voor de kwaliteit van berichtgeving. Wie een belangrijke rol heeft in de controle op en het bewaken van de democratie, en daarbij regelmatig anderen ‘de maat neemt’, die moet ook zelf aanspreekbaar zijn en openbare verantwoording afleggen. Je bent immers ván het publiek, vóór het publiek en mét het publiek.

Dat de Ombudsman een groot pleitbezorger van transparantie is, zal niemand verbazen. We zochten dit jaar met de inzet van een stagiaire specifiek naar nut en noodzaak ervan. Misschien is het voor sommigen teleurstellend dat transparantie over journalistieke aanpak en gemaakte fouten niet per definitie meer geloofwaardigheid bij het publiek oplevert. Waarom zou je het dan toch doen, je blootstellen aan de priemende ogen van het publiek? Het kan je ook kwetsbaar maken (“Zie je wel, ze flessen de boel. En de ombudsman vond het ook al niks…!”). Maar journalistiek is mensenwerk, en een fout maken kan gebeuren. Onderzoek laat in elk geval zien dat wie niet open is over hoe journalistieke producties tot stand komen, sowieso aan geloofwaardigheid verliest. Dus blijft de Ombudsman oproepen tot het geven van uitleg en inzicht. En sinds dit jaar in teamverband.

Margo Smit
Wytse Vellinga
Wilma de Weerd
Annelies Romers

Download het volledige jaarverslag hier.